Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia" w Tychach, rok 1928. Przed kościołem pw. św. Marii Magdaleny w Tychach. W roku 1912-1914 funkcję sekretarza i dyrygenta w T.Ś. "Harmonia" sprawował Stefan Krzyżowski; później -Stanisław Krzyżowski (1893-1933)
W środku (z laską) Stefan Krzyżowski (1891 - 1972). Skan zdjęcia, które jest własnością Muzeum Miejskiego w Tychach. Zdjęcie było prezentowane w 2013 roku na tyskiej wystawie "Krzyżowscy z Tychów. Portret niezwykłej rodziny".

Sekcja teatralna przy Towarzystwie Śpiewaczym "Harmonia", Pszczyna, 1917. Zdjęcie przedstawia występy przedwojennej sekcji teatralnej na "Książęcym" Dworcu Kolejowym. Sekcja  działała najpierw w latach 1910 -1918, a więc jeszcze przed powstaniami śląskimi. Być może, jest to zdjęcie późniejsze, z roku 1922, kiedy do Pszczyny zawitał Naczelnik Państwa Józef Piłsudski. Istniała również sekcja teatralna dla dzieci.

O początkach działalności organizacji społecznych w Tychach, wiemy bardzo niewiele. Organizacje społeczne zaczęły powstawać wśród mieszkańców wsi i miast w drugiej połowie XIX wieku, a ich rozkwit nastąpił w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku. Zachętą do tworzenia organizacji politycznych, społecznych i kulturalnych w tamtym czasie były walory towarzyskie tych organizacji, ale
podstawowym czynnikiem ich tworzenia była budząca się na przełomie wieków XIX i XX. świadomość narodowa Ślązaków, która na przestrzeni wcześniejszych setek lat, nie zanikła, ale trwała w uśpieniu. Spotykanie się i omawiania spraw społecznych i narodowościowych lokalnych, na tle sytuacji politycznej światowej, jak i działalność na polu uświadamiania i krzewienia polskości w zaborze pruskim, kierowana była przez zaangażowanych społeczników i działaczy narodowych. Osoby te oraz tworzone przez nich
organizacje narodowo - patriotyczne były zmuszone działać niejawnie, ponieważ w zaborze pruskim - w przeciwieństwie do na przykład względnej autonomii w sąsiadującym ze Śląskiem zaborze austriackim, gdzie
możliwy był w miarę swobodny rozwój kultury i nauki polskiej - nie było takich możliwości, gdyż były zwalczane i prześladowane za wszelkie
przejawy patriotyzmu.
Towarzystwo Śpiewacze " Harmonia" w Tychach powstaje około 1910 roku.
Do jednych z najbardziej popularnych polskich towarzystw w Tychach należały chóry
- męskie, żeńskie lub mieszane - działające pod nazwą towarzystw śpiewaczych.
Chór "Harmonia" był chórem mieszanym, założonym w listopadzie 1910 roku z inicjatywy
Augustyna Pilorza (dyrygenta) i Stanisława Krzyżowskiego. Kolebką chóru była
Glinka /dzielnica Tychów/, skąd wyruszano na koncerty, festiwale oraz wycieczki, zarówno
do pobliskich miejscowości, jak również poza granice Tychów, co dawało możliwość
łączenia elementów artystyczno - estradowych z edukacją patriotyczną.[1] Kilka lat później, w 1912 roku przy chórze "Harmonia" powstaje nieformalna sekcja Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Do pierwszego zarządu "Sokoła" wchodzą: Paweł Krzyżowski (1871 - 1937)[2], Stefan Krzyżowski (1891 - 1972)
i Stanisław Krzyżowski (1893 - 1933)[3]

Przypisy i bibliografia:
1. "Tychy. Monografia historyczna" pod redakcją Ryszarda Kaczmarka, Wyd.
Miasto Tychy, 2011, str.126 - 127

2. "Dawno temu w starych Tychach", Bogdan Prejs, wyd. Zarząd Miasta Tychy,
1999, str. 35

3."Słownik biograficzny Ziemi Pszczyńskiej", praca zbiorowa pod redakcją A.
Lysko, Urzęd Miejski w Pszczynie, 1994, str. 145 - 150



Działalność <<Sokoła>>
O działalności Śląskiego "Sokoła" w Tychach, wiemy bardzo niewiele. Był to polski
ruch gimnastyczny o silnym akcencie narodowo - patriotycznym. Każdy z oddziałów
"Sokoła" zajmował się krzewieniem kultury fizycznej i równocześnie wychowaniem
patriotycznym młodzieży. Oddział "Sokoła" nazywał się Gniazdem. Znana/opisana
jest działalność Pawła Krzyżowskiego (1871 - 1937), który współpracował z tyskim
proboszczem ks. Janem Kapicą i po utworzeniu tyskiego chóru "Harmonia",
dostarczał dla niego nuty i teksty polskich pieśni bezpośrednio z Poznania i Krakowa. Polskie
teksty dostarczał również sekcji teatralnej powstałej przy towarzystwie. W początkowym okresie istnienia chóru pełnił funkcję jego przewodniczącego.[1] Wspierał również finansowo
działalność "Sokoła". Miejscem tajnych ćwiczeń, aż do 1914 roku, było gospodarstwo Pisarzowskiego w Glince. W towarzystwie działali również Franciszek Krzyżowski oraz Franciszek Kozyra. W kontakcie z nimi pozostawał Paweł Siwy z Urbanowic, który dostarczał podręczniki do ćwiczeń.[2]
W czasie I wojny światowej Towarzystwo Gimnastyczne zawiesiło działalność.
Wznowiło ją w roku 1919.
To z "Sokoła", dzięki działalności działaczy społecznych i narodowych wyłoniła się tyska placówka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (POW GŚl.). W 1923 poświęcony został sztandar tej organizacji.[3]

Chór "Harmonia" oraz Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", to jedyne działające w
Tychach polskie towarzystwa społeczne sprzed I wojny światowej.[4]

Przypisy i bibliografia:1. "Słownik biograficzny Ziemi Pszczyńskiej", praca zbiorowa pod redakcją A.
Lysko, Urzęd Miejski w Pszczynie, 1994; biografia pod red. R. Kaczmarka, str. 147

2. "Tychy. Monografia historyczna" pod redakcją Ryszarda Kaczmarka, Wyd.
Miasto Tychy, 2011, str.121

3."Dawno temu w starych Tychach", Bogdan Prejs, wyd. Zarząd Miasta Tychy,
1999, str. 35

4. L. Musioł: Tychy. Monografia historyczna, Tychy, 1939, str. 240; w: "Tychy.
Monografia historyczna" pod redakcją Ryszarda Kaczmarka, Wyd. Miasto Tychy,
2011, str.120